Wijsheid van Jezus Sirach 30,21-23

“Geef je niet over aan verdriet en kwel jezelf niet met gepieker.

Blijdschap doet een mens leven, en een vrolijk mens leeft lang.

Ontspan je, spreek jezelf moed in en houd verdriet op een afstand,

want verdriet heeft velen te gronde gericht en dient geen enkel doel.”

(Nieuwe Bijbelvertaling)

De jongste tijd heeft zowat elk ‘life-magazine’ het in zijn rubriek ‘wellness’ over ‘mindfulness’ en ‘positieve psychologie’. We krijgen ‘eenvoudige oefeningen’ aangereikt om te komen tot ‘harmonie’ in ons leven en om ‘positief te leren denken’. We worden aangemaand ‘bewust te leven in het nu’… Ook zonder God wordt er naarstig diepgang en innerlijke vrijheid gezocht. En ook al is dit fenomeen misschien een modetrend geworden en is de commercialisering van deze tendenzen zeker niet veraf, we constateren dat mensen zich stilaan wel degelijk bewust worden van het feit dat ons leven ten diepste echt niet die ‘ratrace’ hoeft te zijn die we er soms zelf van maken. Tegen deze achtergrond is het bijzonder treffend dat het ‘gezond verstand’ van de oudtestamentische wijsheid van Jezus Sirach, in duidelijke en nuchtere bewoordingen, de grond van de zaak al verwoordt in teksten van de derde eeuw voor Christus. De wijsheid van Jezus Sirach is veelvoudig concreet en spreekt allesbehalve enkel over hoog verheven of levensvreemde religieuze werkelijkheden. Jezus Sirach overdenkt het leven vanuit de wijsheid en de liefde die hij in God gegrond ziet. Echter, hij brengt die wijsheid ook heel levensecht in toepassing op het concrete leven dat zich inderdaad realiseert in een veelvormige werkelijkheid. Hij waarschuwt tegen roddel en jaloezie. Hij prijst de vriendschap en de trouw. Hij geeft heel concreet raad aan kinderen over de omgang met hun ouders en vice versa aan de ouders over de opvoeding van hun kinderen. Hij adviseert hoe men zich gedragen moet bij een feestmaal. Hij geeft tips in het gesprek met de dokter op consultatie… Maar tegelijk gaat onder die veelvormige concrete werkelijkheid waarin het wijsheidsideaal van een leven ‘gezegend door de Allerhoogste’ zich waarmaakt, ook heel diepe existentiële waarheid schuil: leven moeten we ten goede, in hoop en vertrouwen. Precies in die context waarschuwt Jezus Sirach voor overmatig verdriet: “houd het op afstand”, zegt hij, “geef je er niet aan over”. Het zich ‘overgeven’ aan verdriet laat inderdaad toe dat de greep van verdriet steeds sterker en verstikkender wordt. Dat is vandaag nog steeds zo en “het dient geen enkel doel”. Er verandert niets ten goede. Integendeel, “het richt de mens te gronde”, stelt hij vast. Sirach maant aan zichzelf niet te kwellen met gepieker. Ook dat herkennen we 2300 jaar later: het piekeren dat zich in een maalstroom van onophoudelijke gedachten voortdurend in kwadraat intensifieert en daarin de eigenlijke werkelijkheid verliest. De negatieve spiraal van donkere gedachten, van zichzelf voedende angst die een mens naar beneden haalt en neerzuigt is een realiteit die niet te loochenen valt. Het is een deel van het leven dat sluipend ‘kwaad’ incorporeert in zoverre het alle positiviteit uit het oog verliest, zelfs vernietigt en de waarneming van de werkelijkheid zoals ze is vertroebelt zodat uiteindelijk de beleving van het leven zelf ten kwade verandert. En daartegen moeten we vechten, ons niet ‘overgeven’, er niet in meegezogen worden…

Tegen al die sluipende, dreigende negativiteit in, raadt Sirach aan blijdschap te koesteren, zichzelf toe te laten wat te ontspannen, zichzelf moed in te spreken. In moderne woorden zou men eraan toe kunnen voegen: mild te zijn voor zichzelf en de mensen om ons heen. “Blijdschap doet een mens leven”, stelt hij. Blijheid bevordert leven, zo simpel is het. Waar verdriet neerhaalt, tilt blijdschap op. En waar blijdschap groeit, bloeit liefde, ontstaat leven, verwerkelijkt zich God zelf. Lang geleden hoorde ik als tiener, op één van mijn weinige langspeelplaten, in een lied van ‘Up with people’

een zin die luidde: “Isn’t it the way we perceive things that makes them what they will be?” Ik begreep het toen niet goed, maar ik weet nu dat er absoluut een grond van waarheid in zit. De manier waarop we naar de werkelijkheid kijken maakt eenzelfde werkelijkheid totaal verschillend. Laat ons dus voor een keer maar mee doen met de ‘moderne tijd’ en ‘positief denken’, om in het spoor van Sirach blij te zijn en te genieten van alle kleine dingen waaraan we zo makkelijk voorbijlopen…

Bénédicte LEMMELIJN, in: EZRA – Bijbels Tijdschrift, nr. 19 (september 2013)