Tekst en onderricht april 2023

“ZOZEER HEEFT GOD DE WERELD LIEF”
Een verkenning van het Johannesevangelie




Bijbellezing: Johannes 13, 1-20
1 Het paasfeest was op handen.
Jezus, die wist dat zijn uur gekomen was
om uit deze wereld over te gaan naar de Vader en die de zijnen in de wereld bemind had,
gaf hun een bewijs van zijn liefde tot het uiterste toe. 2 Het avondmaal was begonnen.
De duivel had reeds aan Judas Iskariot, de zoon van Simon, het plan ingegeven om Hem over te leveren.
3 In het bewustzijn dat de Vader Hem alles in handen had gegeven en dat Hij van God was uitgegaan en naar God terugkeerde,
4 stond Hij van tafel op, legde zijn bovenkleren af, nam een linnen doek en omgordde zich daarmee. 5 Daarop goot Hij water in het wasbekken
en begon de voeten van de leerlingen te wassen
en ze met de doek waarmee Hij omgord was af te drogen. 6 Zo kwam Hij bij Simon Petrus, die echter tot Hem zei:
“Heer wilt Gij mij de voeten wassen?” 7 Jezus gaf hem ten antwoord:
“Wat Ik doe begrijpt ge nu nog niet, maar later zult gij het inzien.” 8 Toen zei Petrus tot Hem:
“Nooit in der eeuwigheid zult Gij mij de voeten wassen!”
Jezus antwoordde hem: “Als gij u niet door Mij laat wassen, kunt gij mijn deelgenoot niet zijn.”

9 Daarop zei Simon Petrus tot Hem:
“Heer, dan niet alleen mijn voeten, maar ook mijn handen en hoofd.” 10 Maar Jezus antwoordde: “Wie een bad heeft genomen,
behoeft zich niet meer te wassen (tenzij de voeten), hij is immers helemaal rein. Ook gij zijt rein, ofschoon niet allen.”
11 Hij wist immers wie Hem zou overleveren. Daarom zei Hij: “Niet allen zijt gij rein.”

12 Toen Hij dan hun voeten had gewassen,
zijn bovenkleren had aangetrokken en weer aan tafel was gegaan, sprak Hij tot hen: “Begrijpt gij wat Ik u gedaan heb?
13 Gij spreekt Mij aan als Leraar en Heer, en dat doet gij terecht, want dat ben Ik.
14 Maar als Ik, de Heer en Leraar, uw voeten heb gewassen, dan behoort ook gij elkaar de voeten te wassen.
15 Ik heb u een voorbeeld gegeven,
opdat gij zoudt doen zoals Ik u gedaan heb. 16 Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u:
een dienaar staat niet boven zijn heer
en een gezant niet boven degene die hem gezonden heeft.
17 Wanneer gij dit beseft: zalig gij als gij er naar handelt.
18 Ik kan dit niet van u allen zeggen.
Ik weet wie Ik heb uitgekozen, maar het Schriftwoord moet vervuld worden: Die mijn brood eet, heft zijn hiel tegen Mij op.
19 Nu reeds zeg Ik het u, vóórdat het gebeurt,
opdat gij wanneer het gebeurt, zult geloven dat Ik het ben. 20 Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u:
wie hem aanvaardt, die Ik zal zenden, aanvaardt Mij,
en wie Mij aanvaardt, aanvaardt Hem, die Mij gezonden heeft.”

Onderricht:
De voetwassing is een gebaar dat Jezus stelt in de intieme kring van zijn leerlingen. Wij horen thuis in die kring waarin Jezus afscheidt neemt,
eigenlijk, zijn overgang maakt naar het huis van de Vader.
Heel dat afscheid staat in het thema van de liefde, “liefde tot het uiterste”,
dat wil zeggen: onvoorwaardelijk (altijd en zonder reserve) en overdeeld (voor iedereen).
Deze liefde is het kenmerk van Jezus’ leven
en Hij stelt deze liefde ook als hét kenmerkende van zijn leerlingen. Liefde is leven geven.
Liefde is het verlangen dat de geliefde leeft.
Liefde is zorg en verantwoordelijkheid voor dat leven dragen. Liefde is niet alleen zorgen dat de geliefde het goed heeft,
maar ook dat hij of zij goed is, leeft met een goddelijke goedheid, en een ware innerlijke volkomen vrede en vreugde kent.
De zending was Jezus, zijn goddelijke opdracht was: leven geven.
Het thema van de liefde uit Jezus in het intieme samenzijn met woorden. Hij belijdt zijn liefde voor zijn leerlingen en voor de wereld met woorden. Hij roept zijn leerlingen op om liefdevolle mensen te zijn.
Liefde wordt voor hen tot een goddelijk gebod. Jezus uit zijn liefde ook in daden, in gebaren.
Vooreerst een gebaar van uiterste dienstbaarheid: de voetwassing. Later een gebaar van uiterste zelfgave: de kruisdood,
waarbij hij zijn leven geeft voor zijn geliefde vrienden en de mensheid.
De voetwassing is een gebaar van uiterste dienstbaarheid want het is een werk van een slaaf.
Daarmee toont Jezus aan hoever zijn liefde gaat en hoe onvoorwaardelijk ze is. Het Grieks kende drie woorden die wij met ‘knecht’ zouden kunnen vertalen.
Het eerste, akouloutos, duidt eerder een volgeling aan, iemand die vrijwillig zijn diensten aanbiedt
of iemand die uit loyauteit of trouw aan een leraar of overste zijn diensten aanbiedt.
Ze vormen het ‘gevolg’ waarvan de omvang van de belangrijkheid van de persoon, bij wie het gevolg hoort, aanduidt.
Zo’n gevolg kan ook bestaan uit mensen die daartoe geroepen en ‘benoemd’ zijn.
Daikonos is het meer algemene woord voor ‘dienaar’ of ‘knecht’.
Het kan een slaaf aanduiden, maar ook iemand die in dienst genomen is en voor het verleende dienstwerk ook betaald is.
Doulos is wel degelijk een slaaf.
Bij het werk van de slaaf is geen sprake meer van een ‘ik’

dat zijn dienstbaarheid koppelt aan loon, voorwaarden en voorkeuren, een ‘ik’ dat het voor het zeggen heeft en dienstbaarheid regelt.
Dat ‘ik’ is samen met het bovenkleed afgelegd.
Dat afleggen van het bovenkleed is zonder twijfel te zien als het beeld van vernedering en van zelfontlediging,
waarvan sprake is in de hymne die we aantreffen in Paulus’ brief aan de Filippenzen:
2, 6 Hij die bestond in goddelijke majesteit heeft zich niet willen vastklampen
aan de gelijkheid met God:
7 Hij heeft zich van zichzelf ontdaan
en het bestaan van een slaaf aangenomen. Hij is aan de mensen gelijk geworden.
En als mens verschenen 8 heeft Hij zich vernederd, Hij werd gehoorzaam tot de dood,
tot de dood aan een kruis.
Wat in deze hymne te horen valt laat Jezus hier letterlijk zien.
De liefde van God die in Jezus zichtbaar is
is een liefde die radicaal dienstbaar is aan het leven van de mens, een radicaliteit die geen ruimte laat voor een ‘ik’.
Die voetwassing is dus symbool van uiterste liefde.
Jezus zegt in het intieme samenzijn
dat uiterste liefde erin gelegen is je leven te geven voor je medemens. De zefontlediging in dienstbaarheid is ook een vorm van sterven.
Maar Jezus zal ook dat ultieme volbrengen.
Hij vraagt aan zijn leerlingen te delen in zijn dienstbaarheid en ook, te delen in zijn sterven.
Alleen de ogen van het geloof kunnen zien dat in dit sterven en in die zelfontlediging
leven, volkomen vrede en vreugde te vinden is, die helemaal niet gelijk kan gesteld worden
met werelds geluk, met wereldse vrede en vreugde, noch op materieel vlak, noch op psychologisch vlak.
Er moet diep gebogen worden om het meest vervuilde lichaamsdeel te wassen.
Het is datgene waarmee je contact maakt met de aarde, met de wereld en waardoor je door de wereld besmet raakt,
vervuild met de drang naar waardering en bevestiging. Maar de dienstbare liefde bevrijdt en reinigt.
Men wordt bevrijdt van de wereld, van angst en egoïsme. Alleen liefde kan zorgen voor die bevrijding en reiniging. Bemind worden is gedoopt worden.
Liefde doet overgaan van een liefdeloos leven naar een liefdevol leven. Alleen liefde kan die overgang bewerken.
Je laten wassen is je laten liefhebben, je laten onderdompelen in Gods liefde. Het is bewust worden van Gods liefde en ze aanvaarden.
Daarom is stil gebed, aanwezig zijn bij de liefde van Christus, net als het communiceren een deelnemen
aan het intieme gebeuren van de voetwassing, is telkens opnieuw gedoopt worden.

Muziek om bij te overwegen https://www.youtube.com/watch?v=T5Df7f_BLU8&ab_channel=VOCES8

Lezing uit Anselm GRÜN, Het evangelie spiritueel gelezen
Jezus’ handelswijze strekt ons christenen tot voorbeeld.
De betekenis van voeten wassen houdt hier meer in dan elkaar dienen.
Net als Jezus deed, moeten we ons naar onze broers en zussen toe- en neerbuigen, en ze aanraken waar ze vuil zijn,
waar ze zichzelf niet kunnen aanraken.
We moeten ze schoonmaken met onze liefde.

Als wij mensen ons geliefd weten, voelen we ons rein en zuiver. Dan houden we op onszelf met schuldgevoelens te overladen.
Onvoorwaardelijke liefde bevrijdt ons van zelfafwijzing en zelfhaat. We moeten elkaar op onze gewonde plekken aanraken.
Als we met onze vingers over de etterende wonden van iemand anders gaan, maken we onze handen vuil.
Er is een liefdevolle en tedere aanraking en behandeling met liefdesolie nodig, zodat de wonden kunnen genezen.
Jezus roept zijn leerlingen op tot een nieuwe levenshouding. Zijn hartenwens is een gemeenschap van vrienden,
die elkaar de vriendendienst van de voetwassing bewijzen.
Hij verlangt een gemeenschap van broers en zussen die elkaar onvoorwaardelijk accepteren en liefhebben,
zodat iedereen zich in deze gemeenschap zuiver en rein voelt.
Hij wil dat iedereen zich na een wasbeurt van top tot teen verfrist en gezalfd voelt, en een aantrekkelijke geur verspreidt

9 mei 2023:
LIEFDE DIE GEBOD WORDT (Jo 15, 1-17)
“Dit zeg Ik u, opdat mijn vreugde in u moge zijn en uw vreugde volkomen moge worden.” (Jo 15, 11)
“De onderlinge solidariteit binnen de gemeente is op de eerste plaats uitdrukking van verbondenheid met de Messias.” (Egbert Rooze & Paul De Witte)

13 juni 2023:
VREDE ZIJ U! (Jo 20, 19-31)
Zalig die niet gezien en toch geloofd hebben.”    (Jo 20, 29)
“Tomas belijdt dat Jezus, die aan het kruis gestorven is en wiens lichaam daarvan nog de gapende wonde draagt, dat diezelfde Jezus zijn Heer en zijn God is.” (Joop Smit)