Onderricht 4 september 2018

Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 9-28.

In de inleiding van dit werk stelt Keating
dat het herstel van de contemplatieve traditie in onze tijd,
eerder dan een nieuwe aardige vorm van privé-spiritualiteit
of van een weg in dienst van de zo nagestreefde zelfactualisatie,
een antwoord is op een actuele nood
en een antwoord dat in deze dagen aansluit
bij de verworven inzichten van de psychologie.
In zijn kort en krachtig boekje De contemplatieve weg,
beschrijft Franz Jalics deze nood zeer gevat:

het is de nood aan innerlijke rust in een steeds meer opgejaagde wereld,
waarin agressiviteit en onverdraagzaamheid hand over hand toenemen;
het is de nood aan een leven dat meer betekenis heeft
dan het platte consumeren en het je te pletter gebruik maken
van alle mogelijkheden die aangeboden en verkocht worden;
het is de nood aan wijsheid die meer is dan de lege woorden
van publiciteit en propaganda, van media en politiek;
het is de nood aan een duurzame oplossing voor de wereldwijde problemen
rond vrede, rechtvaardigheid en milieu.
Vanuit het werk van Keating voegen we daaraan toe:
de nood aan genezing, een antwoord op onze human condition.
Christelijke meditatie, dat wezenlijke element van de contemplatieve traditie,
opent de mogelijkheid tot genezing van emotionele wonden
en tot de transformatie tot gelijkvormigheid en eenheid met Christus.
Gods liefde en genade schenkt ons alles wat we nodig hebben
om deze weg aan te vatten en steeds verder te zetten.
Twee zaken zijn erg hinderend voor de groei op de weg:
de onwetendheid over wie we werkelijk zijn,
dus over een identiteit die dieper is dan deze waarvan we ons bewust zijn
én de onwetendheid met betrekking tot ons onechte ik,
de onwetendheid over onze onbewuste motieven in ons spreken en handelen.
Wie echt de spirituele weg wil gaan wordt snel en blijvend met dat onechte ik, dat ons doen en laten in hoge mate bepaald,  geconfronteerd.
Het is opgebouwd door de emotionele geluksprogramma’s
die ontstaan vanuit een reactie en het oordeel van het zo kwetsbare kleine kind
dat in meer of mindere mate gefrustreerd werd
in menselijke noden en behoeften.
Er is de nood aan veiligheid en geborgenheid,
de nood aan genegenheid en voedsel,
de nood aan een band met een moederfiguur,
de nood ook aan plezier en waardering, aan affectie en aanvaarding,
aan controle en een zekere macht over de dingen.
Frustratie kan ontstaan
omdat er geen antwoord komt vanwege ouders op deze noden,
door een handicap, door een competitie met broers en zussen,
door een vaag gevoel van ongewenst te zijn.
Emotionele geluksprogramma’s ontstaan als reacties op deze frustraties
een zeker bestaansrecht en een verantwoording vinden
in de waarden en normen van ouders, groep of cultuur.
Als opkomen voor jezelf als een waardevolle houding gepromoot wordt
vindt een jongere met een ernstig tekort aan waardering en aanvaarding
bepaalde vormen van militant gedrag
best verenigbaar met een ‘goed mens’ zijn.
De contemplatieve weg is een weg van bekering.
Bekering houdt in dat we andere wegen bewandelen
dan deze van de door onze emotie, onze cultuur
en onze opvoeding gevormde geluksprogramma’s.
Deze bekering wordt niet erg geholpen
door aan aantal spirituele bekeringservaringen.
Denk maar aan Paulus die zich na zijn geweldige bekeringservaring,
door hem als het verschijnen van Christus aangeduid,
nog altijd een ‘rampzalig’ mens noemt.
Het onechte ik verdwijnt immers niet zomaar.
Het gaat mee op reis, op je spirituele reis.
Er is nood aan zuivering en genezing.
En die hangt niet af van ascetische prestaties
waarin emotionele geluksprogramma’s meestal aan bod komen.
Keating houdt het voorbeeld voor van een jongeman
die ooit al zijn vrienden onder tafel kon drinken
en eenmaal trappist geworden,
al zijn medebroeders poogt ander tafel te vasten.
Er bestaat ook een vorm van nederigheid waar het ervan afdruipt:
‘Kijk eens hoe nederig en eenvoudig ik ben.’
Meditatie als aardig alternatief op weg naar identiteit en zelfrealisatie
of als ascetische prestatie je voor jezelf of anderen te bewijzen,
zal zeker niet de vrucht van transformatie met zich meebrengen.
Die komt er pas als we mediteren als antwoord op een verlangen naar leven,
naar een liefdevol, vredevol en vreugdevol leven.
Het is uiteraard uitstekend als we die liefde, vrede en vreugde
al een beetje in het samen mediteren ervaren.
Laten we opnieuw in dit werkjaar samen het pad betreden,
samen op weg gaan.