Onderricht 2 oktober 20181
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 37-56
We kunnen het verlangen koesteren ‘cool’ of ‘zen’ door het leven te gaan
en ons te laten zien en kennen als mensen die zichzelf onder controle hebben
en dus hun emoties de baas zijn
en anderen op dat vlak tot stichtend voorbeeld zijn.
We zijn er misschien ook wel van overtuigd
dat we dankzij meditatie dat ook ooit wel gaan kunnen.
Daarnaast zullen we angstvallig ons gedrag in de gaten houden
en ons uiterste best doen om niet in de valkuilen van onze emoties te trappen.
Indien dat lukt kan ons dat bijwijlen nog het goede gevoel geven
dat we wel degelijk weer goed bezig waren.
Het zou echter best kunnen zijn dat heel dat controle-denken en -gedrag
ook één van onze emotionele geluksprogramma’s is,
hoe nuttig en aangenaam sociaal gezien het eventueel ook kan zijn.
Maar dan heeft dit ‘zen-gedrag’ niets te maken
met het innerlijk tot rust gekomen zijn
waaraan pijnlijke uitzuivering vooraf gegaan is.
Emoties zijn er nu eenmaal.
Ze liggen als mogelijkheden in onze natuur klaar.
Ze worden geactiveerd als onze behoeften en verwachtingen
niet beantwoord worden, als ons programma niet gerealiseerd wordt.
De meeste van onze behoeften en verwachtingen zijn gelinkt
met de meest fundamentele nood aan veiligheid, waardering,
bevrediging, hechting en een zekere macht en controle over ons eigen bestaan.
Deze behoeften doen de emotionele geluksprogramma’s ontstaan,
de denk-, spreek- en handelswijzen die ons onechte ik vormen.
Het komt er niet op aan emotieloos te leven.
Het komt er op aan emoties te integreren in een andere levensoriëntatie,
waarin het ik gewoon niet meer centraal staat.
Dat is een stille Copernicaanse revolutie die door de praktijk van meditatie
begeleid en ondersteund kan worden,
tenminste als deze meditatiepraktijk na verloop ook geen deel uitmaakt
of blijft uitmaken van een emotioneel geluksprogramma.
Bewust ons best doen om ons gedrag te veranderen is onvoldoende.
Het vaak onbewuste waardensysteem van het onechte ik moet veranderen
en dat kan alleen door een gezuiverd worden,
een goddelijke therapie waaraan de praktijk van het contemplatieve gebed,
van meditatie natuurlijk deel aan heeft.
Zo hebben boosheid, verbittering, en trots als emotie
veel te maken met de nood aan erkenning en waardering
en met de daaraan gekoppelde geluksprogramma’s
van iets willen bereiken en realiseren, van willen presteren,
van willen beantwoorden aan een ideaal.
Lukt dat niet, dan worden die boosheid,
verbittering en je gekwetst voelen geactiveerd,
en dan komt agressie, of gefrustreerd je terugtrekken
of jezelf afwijzen ten tonele.
En er staat nog een arsenaal aan middelen klaar.
We denken dat de anderen de pijnlijke emoties veroorzaken
en dus onze reacties hebben uitgelokt en er daardoor ook schuldig aan zijn.
Maar we dienen te bedenken dat anderen of een gebeurtenis
slechts de aanleidingen zijn, niet de echte reden.
De reden is gelegen in onszelf,
in de oriëntatie die in onze geluksprogramma’s gelegen is.
‘U kwetst mij’ is niet in alle, maar in veel gevallen:
‘Mijn ik, mijn ego voelt zich gekwetst.’
Er is nood aan heroriëntatie:
we moeten ophouden met oog te hebben voor eigen behoeften
en gewoon oog hebben voor die van anderen.
We moeten dus ook innerlijk onze aandacht van onszelf afwenden.
In het evangelie van zondag laatst bracht Jezus deze levenswijsheid
met een schrikwekkende plastische beeldspraak tot uiting:
Dreigt uw hand u aanleiding tot zonde te geven, hak ze af;
het is beter voor u verminkt het leven binnen te gaan
dan in het bezit van twee handen in de hel te komen, in het onblusbaar vuur. Het is beter voor u kreupel het leven binnen te gaan
dan in het bezit van twee voeten in de hel te worden geworpen.
Het is beter voor u met een oog het Rijk Gods binnen te gaan
dan in het bezit van twee ogen in de hel te worden geworpen,
waar hun worm niet sterft en het vuur niet gedoofd wordt.'
(Mc 19)
Het afhakken en uitrukken van ledematen en ogen betekent eigenlijk
hen radicaal op non-actief zetten.
Dit is het wat we doen als we stil worden en non-actief worden
en ook ons rusteloos denken op non-actief zetten,
door onze aandacht schenken aan ons gebedswoord
waarmee we onze aandacht richten op Gods aanwezigheid.
Dat we bij ons dienstbaar en liefdevol aanwezig zijn bij anderen
ook best geen aandacht schenken aan onszelf,
kunnen we wat helpen realiseren door wat de traditie ‘schietgebeden’ noemt,
eigenlijk het uitspreken van een korte gebedszin
waarmee we onze aandacht in ons centrum en bij onze medemens plaatsen.
Onderricht 18 juni 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 204-217
Het laatste hoofdstukje van ons leerboek van Thomas Keating
begint met een oproep tot trouw aan datgene
waarvoor we ons geëngageerd hebben:
onze meditatie en onze contemplatieve levenswijze.
Die bevat vier basiselementen:
afzondering, stilte, eenvoud en een zekere discipline in gebed en handelen.
Afzondering betekent afstand nemen van ‘werelds’ gedoe,
van ‘wereldse’ drukte, kritisch waakzaam zijn met je tijdgebruik.
Stilte is ook ‘verstillen’ in de zin van ‘verminderen’ op vele domeinen.
Onderricht 4 juni 2019
bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 189-203
Op het einde van de film The Mission zien we de complete uitroeiing
van een missiepost van de jezuïeten bij de Guarani-indianen
in het Zuid-Amerikaanse oerwoud bij hun verzet tegen de overname
van de missiepost door Spaanse en Portugese troepen.
In 1750 had het Verdrag van Madrid de overname van zeven missieposten
door de Spaanse en Portugese overheden beslist.
Spaanse en Portugese kolonisatoren en hun overheden
betreurden de bloei van deze missieposten en daardoor
een verlies aan inkomsten en van slaven.
Onderricht 7 mei 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 177-188
Meditatie, het mediteren,
omvat elementen die we als “technisch” kunnen aanduiden:
een goede houding, ontspannen, rechtop en alert,
een goede en rustige en onhoorbare ademhaling,
een lichamelijke onbewogenheid, het sluiten van de ogen,
het rusten van de handen in de schoot, een stille omgeving.
Toch is meditatie geen techniek om tot rust te komen
of om lichamelijke of geestelijke ervaringen of heling te bekomen.
Meditatie kun je daarentegen ook niet beschouwen als een gave van de geest.
Het is dus niet het bidden van de Geest in je.
Je zou eerder kunnen zeggen dat meditatie dat bidden van de Geest toelaat
of, dat men door meditatie van dat bidden bewust wordt.
Een gave van de Geest staat altijd ten dienste van de verkondiging,
de leiding of de diaconie en is geen object van bewondering
en men kan er open voor staan.
Psychische of para-psychische ervaringen
die men zou durven aanduiden als mystieke ervaringen
zijn gewoonlijk uitingen van een vastzittende energie.
Onderricht 16 april 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 171-176
Ook in het 19de hoofdstuk van zijn boek
verbindt Thomas Keating de contemplatieve weg,
de weg naar eenwording met God, met ons wezen,
de weg naar diepe verbondenheid met onze medemensen,
aan de zaligsprekingen uit de Bergrede in het Matteüsevangelie.
Die eenwording en diepe verbondenheid kan maar plaatsvinden
als ons echte ik, ons centrum waarin zich de gaven van de Geest bevinden,
bevrijd wordt van de dwangbuis van ons onechte ik,
de motor achter al onze emotionele geluksprogramma’s.
Eenmaal de echte ik bevrijd is, dan kunnen we waarlijk barmhartig zijn.
‘Barmhartigheid’ is hét begrip waarmee we Gods wezen mogen benoemen
en hét begrip dat kan dienen als correcte synoniem voor goddelijke liefde.
Barmhartig zijn is liefhebben zoals God liefheeft, zoals Christus liefheeft.
Het is liefhebben zonder enige vorm van bezitterigheid,
het is liefde die gezuiverd is van alle emotionele geluksprogramma’s.
Ze is veeleisender dan de liefde voor de naaste naaste,
ze is voortdurend en universeel.
Onderricht 2 april 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 164-170
In het 18de en 19de hoofdstuk van zijn boek
verbindt Thomas Keating de contemplatieve weg,
de weg naar eenwording met God, met ons wezen,
de weg naar diepe verbondenheid met onze medemensen,
aan de zaligsprekingen uit de Bergrede in het Matteüsevangelie.
Die eenwording en diepe verbondenheid kan maar plaatsvinden
als ons echte ik, ons centrum waarin zich de gaven van de Geest bevinden,
bevrijd wordt van de dwangbuis van ons onechte ik,
de motor achter al onze emotionele geluksprogramma’s.
‘Arm van geest’ zijn is kunnen loslaten wat de wereld aanbiedt
om ons te bevredigen en veilig te voelen
en waarop we geleerd hebben te rekenen.
Het is zich uiteindelijk ook gelukkig weten
zonder de bevrediging en de beveiliging.
Onderricht 19 maart 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 159-163
Hoewel we als beoefenaars van het contemplatieve gebed, van meditatie,
geen onmiddellijk ervaarbare doelen nastreven zoals een Godservaring
of een deugddoend vredevol of gelukzalig gevoel,
toch mediteren we met een doel voor ogen, of beter,
met een verlangen in ons hart: echt leven,
een leven leiden getekend door liefde, door diepe vrede en vreugde,
een leven in eenheid met God, in deze eenheid met onszelf,
in verbondenheid met vele, zo niet met alle mensen.
Eenvoudiger gezegd: we mediteren om een beter,
om een goed mens te worden en te zijn.
En ook draagt ons getrouw bewandelen van het pad van de meditatie,
het getrouw bewandelen van de contemplatieve weg,
vruchten in ons leven.
Onderricht 5 maart 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 150-158
Ons angstige en zelfzuchtige ego, ons onechte ik,
in het gedachtengoed van de woestijnvaders
en eeuwenlang in het denken van veel gelovigen
vereenzelvigd met demonen en duivels,
laat zich niet zo gemakkelijk aan de kant zetten
en niet zomaar door een ritueel of goede voornemens verdrijven.
Eenmaal het gemerkt heeft dat we zijn bestaansmogelijkheden
in het domein van het hebben en triviale levenswijzen hebben afgesloten,
nestelt het zich in het spirituele en geestelijke niveau
waarvoor wij met enthousiasme gekozen hebben
omdat we het verlangen naar een voller leven hebben ervaren.
Onderricht 19 februari 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 143-149
Contemplatief gebed is het bidden zonder woorden,
en ook zonder enig ander ‘middel’ dan het gebedswoord.
Het is een niet be-middel-d gebed, een on-bemiddeld gebed,
en in die zin is het een gebed van geestelijke armoede.
Geen enkel middel, niet be-middelends,
niets zintuigelijks, maar ook geen gedachten, zelfs niet de meest vrome,
en ook geen enkel beeld van God, staat tussen mijn bewustzijn
en de aanwezigheid van God in mij.
Maar die armoede zint het religieuze ego niet.
Want het is zo gewend en verwend aan religieus bemiddelende middelen
(iconen, afbeeldingen, muziek, wierook, mooie formuleringen, enz…)
dat de afwezigheid ervan bijna ervaren wordt als een afwezigheid van God.
En als het verlangen naar de bemiddelde God niet bevredigd wordt
komt dat het religieuze ik dus over alsof God het verlaten heeft.
Maar God communiceert nu eenmaal niet op de wijze
waarop het religieuze ik het verlangt.
Hij gebruikt andere middelen, of beter, Hij gebruikt er geen.
Het is dus stil en leeg tussen God en ons.
Onderricht 5 februari 2019
Bron: Thomas KEATING, Leven uit liefde. Het pad naar christelijke contemplatie, Kok-Utrecht, 2017, blz. 123-142
De contemplatieve weg (Frans Jalicz)
of Het pad naar christelijke contemplatie (Thomas Keating)
is een weg, een pad dat naar de woestijn, naar de eenzaamheid voert,
weg van de massa en naar het ‘bolwerk van de demonen’.
Het is geen wereldvlucht,
maar een strijd tegen de demonen, de machten van de wereld,
die zich in mij bevinden en mij beheersen, meer dan ik kan vermoeden.
Dat besef ik pas zeer goed in de eenzaamheid, in de stilte.
Ook Laurence Freeman zegt in zijn boek Sprekende stilte
dat de eerste stap op het spirituele pad
de stap is die ons wegleidt van de massa, het collectieve ego.
Dat houdt ook het loslaten in van de vereenzelviging met onze cultuur,
met de waardensystemen van onze eigen groep,
met de sociale en culturele verwachtingen, stereotypen en mentaliteiten.
Dit betekent zo min of meer een ontkenning van en een verzet
tegen de geluksprogramma’s die de wereld me opdringt,
hetgeen men zegt dat ik nodig heb en ik moet doen om gelukkig te zijn.
Die kunnen zelfs ook gelegen zijn in de motivatie om aan de weg te beginnen.