Jeremia 1,4-9
De HEER richtte zich tot mij: ‘Voordat ik je vormde in de moederschoot, had ik je al uitgekozen, voordat je de moederschoot verliet, had ik je al aan mij gewijd, je een profeet voor alle volken gemaakt.’ Ik riep: ‘Nee, HEER, mijn God! Ik kan het woord niet voeren, ik ben te jong.’ Maar de HEER antwoordde: ‘Zeg niet: “Ik ben te jong.” Richt je tot iedereen naar wie ik je zend en zeg alles wat ik je opdraag. Wees voor niemand bang, want ik zal je terzijde staan en je redden –spreekt de HEER.’ – (vertaling NBV)
De profeet Jeremia is in de christelijke traditie een van de zogenaamde ‘grote profeten’. Een literaire en theologische figuur die een boek, dat weliswaar geleidelijk gegroeid is en verschillende redacties onderging, op zijn naam kreeg... Het bevat gedachtegoed dat eeuwenlang en generaties door mensen geïnspireerd heeft en dat hopelijk nog mag doen in deze reflectie. Maar de man om wie het gaat, had het – blijkens dat boek – niet makkelijk. We spreken in het Nederlands niet voor niets over ‘jeremiëren’, een klaagzang aanheffen. Jeremia klaagt. Meer nog, hij zaagt soms de oren van Gods hoofd! Hij worstelt met zijn roeping. Hij wordt versmaad en uitgelachen. Hij hoort nergens bij, als teken aan de wand voor zijn volk. En al van in het begin, bij de eerste passage die zijn roeping beschrijft en die we hier lezen, zien we dat hij weerstand biedt. Hij voelt zich niet opgewassen tegen zijn taak. Maar even krachtig stelt God hem meteen gerust. Hij is niet te jong, en hij hoeft voor niemand bang te zijn; God zelf zal hem terzijde staan.
Jesaja 60,19-20
“Overdag is het licht van de zon niet meer nodig,
de glans van de maan hoeft je niet te verlichten,
want de HEER zal je voor altijd licht geven
en je God zal voor je schitteren.
Je zon zal niet meer ondergaan,
je maan niet meer verbleken,
want de HEER zal je voor altijd licht geven.”
(vertaling NBV)
De profeet Jesaja is in de christelijke traditie een van de zogenaamde ‘grote profeten’. In eerste instantie verwierf hij die benaming omdat het boek dat naar hem genoemd is, hoort bij de profetische boeken van enige omvang, zoals ook Jeremia of Ezechiël (en in tegenstelling tot de zogenaamde ‘kleine profeten’, zoals Joël of Obadja, van wie de boeken veel korter zijn). Jesaja is daarenboven een boek dat in de historisch kritische exegese, globaal gesproken, opgedeeld wordt in drie grote delen, die over een tijdspanne van minstens 200 jaar tot stand kwamen. In die verschillende delen verschilt ook de profetische boodschap sterk van toon, al naargelang de historische achtergrond die respectievelijk vóór, tijdens en na de ballingschap te situeren is. Kort gezegd: de eerste Jesaja waarschuwt, de tweede Jesaja troost en de derde Jesaja biedt een ideaalperspectief van hoop op een nieuwe tijd.
Bezinningstekst Bénédicte Lemmelijn, Wijsheid van Sirach
Wijsheid van Jezus Sirach 5,10-12
Wees standvastig in je denken,
verdraai je woorden niet.
Wees meteen bereid tot luisteren,
maar neem de tijd voor je antwoord.
Antwoord een ander alleen
als je iets verstandigs te zeggen hebt;
heb je dat niet, houd dan je mond.
(vertaling NBV)
‘Spreken is zilver, zwijgen is goud’, zo klinkt het in de volksmond… We kennen het spreekwoord wel. Meer nog, we kennen ook de waarheid ervan. Meer dan eens ervaren we dat het wijzer is te zwijgen dan overal en altijd hoog van de toren te blazen.
De oudtestamentische Jezus Sirach is een wijze. En wijsheid is fundamenteel ervaringswijsheid. Jezus Sirach observeert de werkelijkheid en ziet wat er gebeurt… In die werkelijkheid ziet hij verschillende aspecten: denken en spreken moeten op elkaar afgestemd worden; luisteren en spreken moeten mekaar aanvullen en tot slot, spreken moet inhoud hebben en geen op zichzelf betrokken reflex van aandachttrekkerij worden…
Wijsheid is van alle tijden. En Sirachs observaties gelden tot op vandaag…. Misschien sterker nog: ze zijn bij uitstek vandaag actueel. Wie een beetje met de tijd mee is, hoort en ziet constant grote en minder grote mensen hun ‘heilige’ visie van de daken schreeuwen. Op tv, op de radio, in de pers maar ook dagelijks – wat zeg ik: minuut per minuut – op allerlei sociale media. En wat die woorden en visies soms teweeg brengen, valt niet in woorden te vatten…
Ezra bezinning
Lucas 10,21
Op dat moment begon hij, vervuld van de heilige Geest te juichen en zei: “Ik loof u, Vader, Heer van hemel en aarde, omdat u deze dingen voor wijzen en verstandigen hebt verborgen, maar ze aan eenvoudige mensen hebt onthuld. Ja, Vader, zo hebt u het gewild.” (vertaling NBV)
Toen ik klein was of zelfs toen ik al wat groter was, hield ik niet van deze tekst. Ik vond Jezus ronduit oneerlijk. Zoals kan vermoeden was ik niet de slechtste noch de traagste leerling van de klas, dacht ik dat ik een aardig mondje jonge wijsheden te vertellen had, en rekende ik mezelf dus bij de ‘verstandigen’ in Jezus uitspraak. Ik vond het niet rechtvaardig dat voor hen ‘deze dingen verborgen gehouden werden’, en dat God het dan ook echt nog ‘zo gewild’ had… De paradox, die Jezus’ woorden naar voren brengt, kon ik niet plaatsen. En mijn vaders uitleg, die stelde dat deze uitspraak ‘symbolisch’ begrepen moest worden, kon mijn onvrede met deze tekst niet echt stillen.
Bezinningstekst van Bénédicte Lemmelijn voor de maand juni
Matteüs 18, 1-4
In die tijd kwamen de leerlingen bij Jezus en zeiden: “Wie is eigenlijk de grootste in het koninkrijk der hemelen?” Hij riep een kind, zette het in hun midden en zei: ‘Ik verzeker jullie, als je niet verandert en wordt als kinderen, kom je het koninkrijk der hemelen niet eens binnen. Wie zich dus klein maakt als dit kind, die is de grootste in het koninkrijk der hemelen.”
In deze perikoop uit Matteüs komen twee centrale ideeën aan bod. Enerzijds gaat het om het verwerven van of deelnemen aan het ‘koninkrijk der hemelen’ en anderzijds om het ‘worden als een kind’ en het zich ‘klein maken als een kind’. Aan de hand van deze twee begrippen speelt Matteüs met de paradox tussen groot en klein. Precies wie klein wordt, is de grootste. Merkwaardig… of toch niet zo vreemd?
Over wat er in de evangeliën met het ‘rijk Gods’ of het ‘rijk der hemelen’ bedoeld wordt, zijn er al honderden boeken en artikels geschreven (1). Eén ding is zeker: in al de teksten over het rijk der hemelen is er heel duidelijk een link tussen het reëel aanwezig komen van het rijk Gods en het doen van Gods wil. Denken we bijvoorbeeld maar aan het Onze Vader, waar de bede ‘uw koninkrijk kome’ onmiddellijk gevolgd wordt door ‘uw wil geschiede’… Met andere woorden, waar mensen in geloof, bereid tot ommekeer en met een onverdeeld hart, met en voor elkaar trachten te leven op een harmonieuze wijze, zoals God het droomt, breekt zijn rijk hier en nu reeds door. En is het eigenlijk niet deze droom die vandaag, zij het onder heel wat verschillende benamingen en benaderingen, opgeld maakt in de verzuchting van zovele mensen die ‘anders’ en ‘mindful’ willen gaan leven? Mensen die bewust en aandachtig in vriendelijke mildheid midden in het leven willen gaan staan. Mensen die, precies in hun verlangen naar harmonie en heelheid, verbondenheid zoeken met al wat ons omringt maar ook met wat of Wie ons overstijgt. Is dat diep religieuze verlangen – want dat is het eigenlijk – niet de wortel van elk zoeken naar God en van het verlangen naar het ‘rijk der hemelen’?
En hoe doen we dat dan? Hoe komen we daar dan dichterbij, zelfs als we niet eens ‘de grootste’ willen zijn? Jezus’ antwoord is zo moeilijk als het eenvoudig is: word als een kind, maak jezelf klein als een kind. In onze jachtige wereld die niets liever doet en niets meer promoot dan zichzelf belangrijk maken – zelfs als er de facto méér en méér mensen aan ten onder gaan – is de eenvoud van een kind meestal erg ver weg. En toch is het zoeken naar eenvoud, het gewoon ‘zijn’ in tevredenheid (bemerk het woord vrede hierin) en het loslaten van alle mogelijke ijdele wensen, het begin van en wellicht de enige weg naar diepe innerlijke harmonie.
Het doet me denken aan een interview dat ik recentelijk las, met Elizabeth M. Gilbert, de auteur van de bestseller ‘Eat, Pray, Love’ (waarop ook de gelijknamige film met Julia Roberts gebaseerd is). Zij vindt heelheid in de expressie van creativiteit. Precies die creativiteit is voor haar de uiting van wat groter is dan haar eigen zelf en tegelijkertijd zichzelf uitdrukt en realiseert. Wat ze creëert, dicht ze onomwonden toe aan iets dat groter is dan haar eigen ik. “Maar niet iedereen is creatief”, hoort ze dan vaak als tegenwerping. En in dat verband verwijst ze precies naar de wijze waarop een kind in de wereld staat en naar het terug worden als een kind. Is er één mens, vraagt ze zich af, die als kind niet getekend, gekleurd, gezongen, gehuppeld en gedanst heeft, en die zich daarin ongedwongen blij en vrij voelde om te zijn wie hij of zij was? Op welk moment zijn we die eenvoudige blijheid van een kind verloren geraakt, ergens onderweg naar ‘groot’ worden?
En precies zo is ‘de grootste worden’ feitelijk gesproken inderdaad het tegengestelde van het binnentreden in het ‘rijk Gods’. Juist in klein en eenvoudig te zijn of het terug te worden, raken we de diepte van ons leven, voelen we dat wat ons omringt groter is, en dat Wie ons draagt ultieme Liefde is.
_____________________________
(1) Cf. o.m. B. LEMMELIJN, Geroepen tot dienst aan het koninkrijk. De bijbelse notie van het Rijk Gods, in Jota 11 (1999/4) 6-7 en H. AUSLOOS & B. LEMMELIJN, Het Rijk Gods en/in de kerk: nabij… of nog steeds niet?, in Communio 32 (2007) 382-391.