Homilie Maria ten Hemel opneming 2019

Maria is de nieuwe Eva. De parallellie tussen Eva en Maria is door de allereerste kerkvaders, Tertullianus, Origenes en Ireneüs van Lyon met verve ontwikkeld. Hierbij moet men Eva niet als een historische maar als een corporatieve figuur opvatten, terwijl Maria zowel een historische als een corporatieve figuur is: ze is immers beeld en typos van de Kerk. De sterfelijkheid van Eva – een gevolg van de zondeval – wordt door Maria ingeruild voor onsterfelijkheid, door haar hechte en onverbreekbare band met Christus, de tweede Adam, die door zijn opstanding uit de dood de sterfelijkheid van de eerste Adam met onsterfelijkheid omkleedde. Daarom kende het lichaam van Maria kende geen bederf, maar werd het, zoals dat van Christus, in het paradijs opgenomen. Het feest van de Tenhemelopneming van Maria, dat wij vandaag vieren, vindt in deze gedachtegang zijn theologisch fundament.

Het denken in parallellen en dubbelheden is een typisch bijbelse manier om de openbaring te ontwikkelen. In het tweede verdubbelt, bekrachtigt en ontvouwt zich het eerste. Het tweevoud Eva-Maria is daar een goed voorbeeld van. Ireneüs van Lyon schrijft dan ook: “De ongehoorzaamheid van onze stammoeder, Eva, die haar eigen dood en de dood van het menselijk geslacht tot gevolg had, werd verijdeld door de gehoorzaamheid van Maria toen zij de engel Gabriël antwoordde: “Mij geschiedde naar uw woord”. Door dit ‘fiat’ opende de Maagd opnieuw de poort van het paradijs die na de zondeval werd afgesloten en bewaakt door de cherubs met de vlam van het wentelend zwaard. En ook in deze gehoorzaamheid was Maria het evenbeeld van haar Zoon, de nieuwe Adam, die de ongehoorzaamheid van de eerste Adam onschadelijk maakte door zijn gehoorzaamheid tot de dood aan het kruis. Want, schrijft Ireneus, wat vastgeknoopt wordt, kan maar losgemaakt worden door in precies de omgekeerde volgorde de knopen te ontwarren. Zo werd de knoop van de ongehoorzaamheid van Eva, ontward door de gehoorzaamheid van Maria. Wat de maagd Eva door haar ongeloof vastbond, ontbond Maria door haar geloof.” ‘Maria die knopen ontwart’ of Maria Knotenlöserin is een bijzonder populaire devotie in Beieren, waar paus Franciscus er kennis mee maakte toen hij in Duitsland studeerde. Hij introduceerde haar in zijn thuisland Argentinië waar verschillende parochies haar nu als patrones vereren. Maar weinigen zullen weten dat deze bijzondere activiteit van Maria om knopen te ontwarren, haar kern vindt in de economie van het heil zoals die door de eerste theoloog van de Kerk, Ireneüs, werd doordacht.

Volgens diezelfde Ireneüs was het uit medelijden dat God de mens na zijn zondeval de sterfelijkheid verleende, opdat de mens niet voor eeuwig een overtreder zou blijven. Daarom installeerde Hij de dood opdat het kwaad niet eindeloos zou duren. Door te sterven en door de ontbinding van het lichaam hier op aarde, werd de zonde een termijn opgelegd. Daarbij stichtte God vijandschap tussen de slang en de vrouw, tussen het zaad van de slang en het zaad van de vrouw. Beide partijen zouden elkaar voortaan observeren, het nageslacht van Eva dat wel in de hiel was gebeten maar toch genoeg kracht overhield om het hoofd van de slang te kunnen verpletteren, en het broedsel van de slang, dat de mens bijt, hem doodt en zijn fiere gang door dit leven belemmert.
      Tot er een nakomeling ontsproot, van vóór alle eeuwen bedoeld, die wel in staat was de kop van de slang te vertrappen. Deze nakomeling was de Zoon van Maria. Van Hem spraken de profeten: “Treden zult Gij op leeuw en op adder, leeuwenwelp vertrapt Gij en slang” (Ps. 91,13) Dit betekent dat de zonde die het leven in Eva’s nageslacht vernietigt, zelf vernietigd zou worden en mét de zonde het rijk van de dood. In de laatste tijden wordt de aanvaller van het mensengeslacht, de Antichrist, de vuurrode draak, de oude slang die dood en verderf zaait, vertrapt door de Zoon van Maria. Essentieel hierbij is wel, om te verstaan en te begrijpen dat de Heilige Geest over en in Maria kwam, dat de kracht van de Allerhoogste haar overschaduwde en dat wat uit haar geboren werd heilig is, Zoon van God, de Vader van alle schepselen die de Menswording van zijn Zoon mogelijk maakten.
    En zo kwam de Heer op zijn manier in zijn eigen domein, gedragen door zijn eigen schepping. De verleiding waarvan Eva het armzalig slachtoffer was, werd gecanceld (tenietgedaan) door het goede nieuws van de waarheid, aangekondigd door de Engel aan Maria. Zoals Eva misleid werd om God ongehoorzaam te zijn, zo liet Maria zich verlokken om God wél te gehoorzamen. Aldus werd Maria de advocaat van het menselijk geslacht sinds Eva. Zoals het mensdom onderworpen was aan de dood door een maagd, zo werd het ook verlost en bevrijd door een Maagd. De ongehoorzaamheid van een maagd werd gecompenseerd door de gehoorzaamheid van een andere Maagd. De zonde van de eerste mens ontving genezing, door de rechtschapenheid van de Eerstgeborene. De sluwheid van de slang werd overwonnen door de eenvoud van een duif. Een duifje, verscholen in de spleten van de rots, in de holten van de bergwand. “Laat Mij je gezicht zien”, sprak de Bruidegom van het mensengeslacht, “laat mij je stem horen. Jouw stem die antwoord geeft op mijn Woord: Mij geschiede naar uw woord. Doe open, mijn duifje, mijn vriendin, mijn schoonste. Want zoals mijn duifje, mijn schoonste, zo is er maar één, de enige van haar moeder Eva, de stralende dochter van wie haar baarde.” Met haar ja-woord ontwarde Maria de knoop van de dood. Als de gelukkige ontknoping van het drama van de mens, werd zij ten hemel opgenomen, in de kamer van haar Zielsbeminde, Jezus Christus, die in haar zijn Kerk tot zich voert als zijn eeuwige bruid.
    En mogen wij, zusters en broeders, ons in het spoor van Maria sieren met onze bruidstooi, waar elke knellende band van de zonde door haar handen wordt ontknoopt. Dan zullen wij als vrije mensen in het geurspoor treden van de Gezegende onder de vrouwen, de Ontslapene die leeft bij haar Zoon, in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Broeder Guerric Aerden ocso