Bezinningstekst Bénédicte Lemmelijn, Wijsheid van Sirach

Wijsheid van Jezus Sirach 5,10-12
Wees standvastig in je denken,
verdraai je woorden niet.
Wees meteen bereid tot luisteren,
maar neem de tijd voor je antwoord.
Antwoord een ander alleen
als je iets verstandigs te zeggen hebt;
heb je dat niet, houd dan je mond.
(vertaling NBV)

‘Spreken is zilver, zwijgen is goud’, zo klinkt het in de volksmond… We kennen het spreekwoord wel. Meer nog, we kennen ook de waarheid ervan. Meer dan eens ervaren we dat het wijzer is te zwijgen dan overal en altijd hoog van de toren te blazen.
De oudtestamentische Jezus Sirach is een wijze. En wijsheid is fundamenteel ervaringswijsheid. Jezus Sirach observeert de werkelijkheid en ziet wat er gebeurt… In die werkelijkheid ziet hij verschillende aspecten: denken en spreken moeten op elkaar afgestemd worden; luisteren en spreken moeten mekaar aanvullen en tot slot, spreken moet inhoud hebben en geen op zichzelf betrokken reflex van aandachttrekkerij worden…
Wijsheid is van alle tijden. En Sirachs observaties gelden tot op vandaag…. Misschien sterker nog: ze zijn bij uitstek vandaag actueel. Wie een beetje met de tijd mee is, hoort en ziet constant grote en minder grote mensen hun ‘heilige’ visie van de daken schreeuwen. Op tv, op de radio, in de pers maar ook dagelijks – wat zeg ik: minuut per minuut – op allerlei sociale media. En wat die woorden en visies soms teweeg brengen, valt niet in woorden te vatten…

Sirach maant aan tot bedachtzaamheid, een kenmerk bij uitstek van wijsheid. Eerst en vooral, zegt hij, moet je zelf goed weten wat je denkt: wees standvastig in je denken. En wat je denkt, moet je dan omzichtig verwoorden zodat je zegt wat je werkelijk denkt. Alleen zo ben je betrouwbaar. Iemand die zijn woorden verdraait, en iets anders zegt dan hij eigenlijk bedoelt, is vaak listig en glad. Een oprecht en integer mens zegt wat hij denkt en denkt wat hij zegt. Geen achterliggende agenda’s, geen verborgen bedoelingen, geen manipulaties met het oog op welk doel dan ook…
Daarnaast raadt Sirach aan om niet meteen zomaar te antwoorden. Als je iets gevraagd of verteld wordt, doe je er best aan eerst goed te luisteren. Het is belangrijk tijd en aandacht te creëren voor wat er aan de orde is. En vervolgens denk je best na voor je antwoordt: neem de tijd voor je wederwoord. Wat op het eerste zicht aanlokkelijk lijkt, of je ijdelheid streelt, kan bij nader inzien – en dat is wat denken teweeg brengt – soms helemaal niet zo ideaal of nog minder het beste zijn.
En tot slot maant Sirach aan om alleen te spreken als je iets verstandig te zeggen hebt. Het is eerder
domheid die zomaar ondoordachte visies en meningen te grabbel gooit, en liefst zo luid en opvallend
mogelijk. Een wijs mens spreekt behoedzaam en met kennis van zaken. Als je spreekt, doe dat dan alleen als je iets verstandig te zeggen hebt, stelt hij, niet om de aandacht te trekken op je eigen persoon. Meer nog, spreek alleen met kennis van zaken; anders hou je beter je mond. Zo simpel is het.
Ik hoef er zelf niet veel woorden aan toe te voegen. De wijsheid van Sirach is duidelijk: ze zegt, met kennis van zaken, waar het op aankomt en ze leert ons iets zeer verstandig. Ik herhaal het enkel nog met de woorden van Stef Bos, een hedendaagse wijze van een totaal andere orde, maar misschien toch ook een tikkeltje Bijbels geïnspireerd: “Bij het recht om te zeggen wat je denkt, hoort de plicht om te denken over wat je zegt.” Hore wie horen kan…

Bénédicte Lemmelijn